mércores, 26 de febreiro de 2014

Boal, de toda a vida.

Digo de toda a vida porque foi este el “argumento” mais escuitado en contra da nova toponimia nos debates que llevan días enchendo Boal i, aunque demagóxico, é certo. Durante a nosa corta vida solo vimos escrito Boal, lo cual nun quere decir que esta forma nun sea revisable. Respetando as diferentes opiniois quixera fer uha aclaración respecto a este nome.

Si nos vamos únicamente à sua forma oral, podemos apreciar que na fonética de Boal ['bwal / bʊˈɑl], esa polémica “o” ou “u” correspóndese com uha “o” pechada, que precisamente por el noso modo de falar (que conta com “o” aberta i pechada) chega a ser complicado diferenciala de uha “u”. É por esto, que aunque a forma histórica escrita mais común é Boal, tamén podemos atopar Bual.

Con todo esto nun quero, nin muito menos, defender a postura de certo grupo de persoas que se levantaron en protesta en contra da iniciativa de oficialización da toponimia tradicional en gallego-asturiano, sino dar outro punto de vista mais ou menos razonado a un debate nel que escuitei e vin de todo, pero mui poucos verdadeiros argumentos. É mais, creo necesario que a toponimia oficial sea a mais próxima á forma propia que fraguou a nosa xente e non formas castellanizadas “a machete” como La Bajada ou Roginos. De forma personal podo nun tar de acordo na forma de escribir certos nomes na toponimia recentemente aprobada, por razois como a que acabo de explicar, pero ante todo respeto i apoio el traballo da pouca xente que fai algo por manter viva a nosa cultura i tradición.

De todas formas penso que el debate que se da é outro, entre quen quere que el noso idioma se valore mais alló de ser uha peza de museo e quen ten complexo de vir de unde ven. Vin xente opinar que se debía de manter Boal, non porque sexa a forma propia, se non porque hai que manter el castellano. Xente que dice nun avergonzarse da súa “fala”, que incluso se enorgullece dela, pero eso sí, como uha língua para “usar en casa”, que solo se deve preservar confiando na transmisión oral. Porque é ben sabido que solo el castellano nos saca del “terruño”, del “furao” e ábrenos as “cancellas” al mundo. Vexo aquí uha contradición propia de quen quere ocultar un complexo de auto-odio. Xente que en cuanto sale da casa ou del sou círculo de amistades xa nun “fala” por vergonza ou prexuicio de que nun la van entender ou qeu pensa que si nun temos os nomes das aldeas en castellano, os turistas (que deben ser todos analfabetos), nun van dar chegado al terruño de Bual. Dudo muito tamén que esta xente vaia fer por manter viva a sua “fala” usándola para comunicarse com as suas fillas i fillos, como lo fixeron ata ahora os nosos antepasados, pois tein que asegurar que aprendan ben el idioma de Cervantes, que nun lles há de chegar con a escola, a televisión ou todo el sou entorno de amistades.

Quero decirlle a esta xente tan “aberta de mente” e tan “progresista” que foi precisamente esa “fala” que eu mamei na casa a que me abriu portas en muitos sitios, a que facilitou que puidera comunicarme tanto con xente de Asturies, como de Galiza, Portugal ou Angola e facilitou que en pouco tempo aprendera a escribir galego i portugués, língua esta última que conta com 250.000.000 falantes nel mundo. Todo esto por iniciativa propia. Porque si nos cegamos i nun queremos ver lo que nos une, por complexos i prexuicios absurdos, entonces si que nun chegaremos a ningún sitio. É certo que estudiei sempre en castellano i que esto me axudou outro tanto a comunicarme i manexarme en muitos sitios pero sempre preferín sumar i non restar. En cambio na escola naide me dixo que na mía comarca contabamos com uha língua propia, válida para falar na casa, e fora tamén, incluso del outro llao del Atlántico. Pero nun faltou quen me corrixira cuando se me escapaba uha palabra en “fala” ou incluso se rira de min. Faláronme de reis i de grandes batallas, pero non del noso pasado, que podería axudar a entender a actual despoblación que mantén fundida el Eo-Navia.

Creo entonces que é este un problema de autoestima colectivo. Decimos estar orgullosas i orgullosos de ser de donde somos, pero indignámonos de que nos chamen aldeanos cuando precisamente vimos de uha aldea. Aldea da que renegamos chamándolle “furao” ou na que as poucas persoas novas que quedan esperan que os sous políticos traian el “progreso” en forma de industrias i grandes empresas que nos saquen da miseria a costa de explotar a 4 traballadores. Olvidamos a orixen de Boal (“bovis”, lugar de gando bovino), patente tamén nel sou escudo. Terra que nun fai muito víase verde i limpia, chía de bois i vacas que daban de comer aos nosos. Preferimos que os nosos fillos busquen un futuro llonxe a costa de traballos precarios ou de fer cola nel INEM a que teñan a oportunidad de labrarse un futuro na casa, mantendo viva a terra, traballando por i para ellos, ou emprendendo un pequeno proxecto. Porque aunque criar vacas, ser carpinteiro ou traballar a terra poida asegurar un futuro digno para muita xente, cualquer cousa antes que nun salir del “furao”.

Digo esto porque outro tanto pasa con a nosa língua. Si a dia de hoi tuvera reconocida, valorada i fora enseñada nas escolas como algo máis que un fósil, a lo millor éramos conscientes de que ningún idioma pecha portas i que todos son válidos para comunicarse en cualquer ámbito, si femos porque medre da nosa mao. Para quen dice que todo esto crea confusión, decir que ta demostrado que os nenos i nenas que aprenden i falan a diario mais de un idioma tein mais facilidad á hora de aprender outros novos, como el tan eloxiado inglés ou alemán, i esto millora a memoria i a capacidad cognitiva, por lo que mais que un obstáculo é uha ventaxa que el sistema educativo divulgue i poña en valor a nosa “fala”. De momento nun conozco ningún sitio nel que fixeran esto i repercutira negativamente, nin na educación, nin nel desarrollo económico del lugar. Muito menos, i con esto faise muita demagoxia, se marxina ou se lleva á desaparición al castellano, presente a dia de hoi en todos os ámbitos da vida, queramos ou non. Eso sí nun olvidemos que, como el sou nome indica, é el idioma propio de Castilla.

Tamém hai quen opina que nun é posible crear uha normativa escrita que se poida enseñar nas escolas i usar de forma habitual porque aquí nun falamos nin asturianu nin galego i el falar da xente cambia case de parroquia en parroquia. É esta a forma de pensar de quen nun quere ver mais alló dos propios focicos. Todas as línguas del mundo tein diferentes variedades dialectais ou diferencias en canto a léxico, pronunciación ou acento, dependendo de donde se falen e todas ellas son válidas i contribúen a conformar un idioma. Non por esto deixan de ter uha normativa escrita, que na maior parte dos casos acóllese á rama linguística que lle pertenece (nel noso caso a galego-portuguesa) i que sirve para agrupar baxo un mismo paraugas as diferentes formas de expresarse de forma oral que tein os sous falantes. Quero decir, que nun vein a ser mais que un acordo formal para que todo el mundo se poda expresar de forma escrita, sin ter porque corresponderse exactamente i na maioria dos casos, con as diferentes formas de falar.

Eu seguirei esperando a que algún dia nos demos conta de lo que temos i espero que nun sea tarde para dotar dun verdadeiro reconocimento social e institucional á nosa cultura. Mentres tanto, déixovos a mía reflexión, escrita como me peta, observando como a mia língua perde falantes cada vez que morre uha vella ou nace un neno.


2 comentarios:

  1. Nestos días éste foi el análisis máis sensato que llin. El problema nun é úa discusión sobre el topónimo sinón sobre el proceso de recuperación llingüística. Poucas veces lle ún daqué colo que tea al 100% d'acordo, sen puer nin quitar úa coma... Peró neste caso tou al 100% d'acordo con todo lo qu'escribiche :)

    Gracias por ser tan concisa y clara na esplicación :)

    ResponderEliminar